ਸਥਾਪਤੀ ਵਿਰੁੱਧ ਲੋਕ ਹਿਤ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪੱਤਰਕਾਰ ‘ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੁਸਾਂਝ’

ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੀਆਂ ਤਲਖ਼ ਹਕੀਕਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਕਵੀ ਦੀ ਸੂਖਮਤਾ ਨਾਲ ਨਿਭਦਾ ਹੈ ‘ਦੁਸਾਂਝ’

ਮੈਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਲਿਖਦਾ ਲਿਖਦਾ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਵੀ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਾਂਚ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਕਈ ਵੱਡੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਤੱਕ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲੇ ਪੱਤਰਕਾਰ ਖ਼ੁਦ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਿਚ ਡਰਦੇ ਵੀ ਹਨ। ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੋਤੜੇ ਗੰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਫਿਰ ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਨਾਲ ਵਾਕਫ਼ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਕੋਈ ਸ਼ੁਗ਼ਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ਨਾ ਹੀ ਇਹ ਇਕ ਦਿਨ ਵਿਚ ਮੁੱਕ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਬੇਬੇ ਵਲੋਂ ਪਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਬਾਤ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸਥਾਪਤੀ ਲੋਕ ਵਿਰੋਧੀ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਰਹੇਗੀ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਹੀ ਇਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਦੀ ਡਿਊਟੀ ਹੋਰ ਸਖਤ ਹੁੰਦੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਹ ਮੁੱਢ ਕਦੀਮੋਂ ਚੱਲਦਾ ਆਇਆ ਹੈ ਤੇ ਚੱਲਦਾ ਰਹੇਗਾ। ਪੱਤਰਕਾਰ ਦਾ ਕੰਮ ਚੱਲਦੇ ਰਹਿਣਾ ਹੈ, ਨਿਰੰਤਰ ਕੁਝ ਪੁਰਾਣੇ ਤੇ ਕੁਝ ਨਵੇਂ ਰਸਤੇ ਬਣਾਉਂਦਿਆਂ। ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਕਰਨਾ ਸਗੋਂ ਹੋਰ ਔਖਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਜੋ ਲੋਕ ਸਥਾਪਤੀ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿਚ ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ ਪੱਤਰਕਾਰ ਦੀ ਅਲੋਚਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਕਸਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਹੀ ਕੰਮ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ‘ਪੱਤਰਕਾਰ’। ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਕਿ ਸਥਾਪਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਥਾਪਤੀ ਮਾਂ, ਬਾਪ, ਭਾਈ, ਭੈਣ ਕਿਸੇ ਦੀ ਨਹੀਂ। ਕਈ ਆਪ ਨੂੰ ਛੁਪਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਬੰਦੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ, ਕਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕਰਾਉਂਦੇ ਹਨ ਉਹ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਤੇ ਗ਼ੈਰਮਾਮੂਲੀ ਲੋਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਮੈਂ ਅੱਜ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਵਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਕਮਾਲ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਅਤੇ ਬੇਬਾਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ‘ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੁਸਾਂਝ’ ਹੋਰਾਂ ਦੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸੁਣਦੇ ਸੀ ਪਰ ਜਦੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਿਆਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਖ਼ੁਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੁਤਾਸਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੁਸਾਂਝ! ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦੁਸਾਂਝ ਦਾ ਉਹ ਕਲਮਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰਖੇਜ਼ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਮਾਲਕ ਜਿੱਥੇ ਕਲਮਾਂ ਅਣਮੁੱਲੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਸੁਰਤਾਲ ਦੀ ਹਵਾ ਫ਼ਿਜ਼ਾ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ਨੂੰ ਸਕੂਨ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ? ਜਿੱਥੇ ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਯੋਧੇ ਅਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਲੋਚਦੇ ਹਨ। ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਗੂੰਜਦੀ ਹੈ। ਗੱਲ ਅਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਉਸ ਵੇਲੇ ਗ਼ਦਰੀ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਸਰਗਰਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲੇ ਬਾਬਾ ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਇਸੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਹਨ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕੋਲੰਬੀਆ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ ਉੱਜਲ ਦੁਸਾਂਝ ਇਸੇ ਹੀ ਪਿੰਡ ਦੀ ਪੈਦਾਇਸ਼ ਹੈ। ਉੱਘੇ ਕਲਾਕਾਰ ਦਲਜੀਤ ਦੁਸਾਂਝ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਗਾਇਕ ਜਸਬੀਰ ਦੁਸਾਂਝ, ਜਰਨੈਲ ਦੁਸਾਂਝ, ਰਣਬੀਰ ਦੁਸਾਂਝ ਇਸੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਹਨ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਾਇਲਟੀ ਸ਼ੋਅ ਵਿਚ ਨਾਮ ਖੱਟਣ ਵਾਲਾ ਬੇਨਟ ਦੁਸਾਂਝ ਵੀ ਇਸੇ ਪਿੰਡ ਦਾ। ਮਹਿੰਦਰ ਦੁਸਾਂਝ ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਹਿੰਦਰ ਦੁਸਾਂਝ ਜਗਪੁਰਤੇ ਵਿਚ ਖੇਤੀ ਮਾਹਰ, ਮਹਿੰਦਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਸਕੂਲ ‌ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦਾ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਵੀ ਇਸੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਹੈ। ਸਾਹਿਤਕ ਜਗਤ ਦੇ ਅਦੀਬਾਂ ਵਿਚ ਨਾਜ਼ਰ ਸਿੰਘ ਤਰਸ, ਕਸ਼ਮੀਰ ਮਾਹੀ, ਜੋਗਿੰਦਰ ਮਤਵਾਲਾ, ਦਰਸ਼ਨ ਸੌਂਕੀ ਵੀ ਇਸੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੋਂ ਕਿ ਇਕ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਵੱਡੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਰਹੇ ‘ਅਕਾਲੀ ਪਤ੍ਰਿਕਾ’ ਦੇ ਬਾਨੀ ਸੰਪਾਦਕ ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਦੁਸਾਂਝ ਵੀ ਇਸੇ ‌ਪਿੰਡ ਦੀ ਕਲਮ ਹਨ। ਇਸੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਸਿੰਘ ਨੇ 1982 ਵਿਚ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਬਣਾ ਹੀ ਲਿਆ ਸੀ, ਬੱਸ ਇਕ ਕਿਣਕਾ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਗਿਆ। -ਜਨਮ- 1 ਜੁਲਾਈ 1967 ਵਿਚ ਪਿੰਡ ਦੁਸਾਂਝ ਦੇ ਕੱਚੇ ਢਾਰਿਆਂ ਵਾਲੇ ਮਕਾਨ ਵਿਚ ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ੍ਹਣ ਵਾਲੇ ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੁਸਾਂਝ ਉਸ ਵੇਲੇ ਅੰਤਾਂ ਦੀ ਗ਼ਰੀਬੀ ਨਾਲ ਲੜ ਰਹੇ ਪਿਤਾ ਸ੍ਰੀ ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਤੇ ਮਾਤਾ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਰਕਸ਼ਾ ਦੇਵੀ ਦੀ ਤੰਗੀਆਂ ਤੁਰਸ਼ੀਆਂ ਵਾਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣੇ ਸਨ। ਦੁਸਾਂਝ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪਾਣੀ ਕਾਕੇ (ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੁਸਾਂਝ ਦਾ ਘਰ ਦਾ ਨਾਮ) ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਅਚੇਤ ਹੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਬੀਜ ਨੂੰ ਪਾਲ ਰਹੇ ਸਨ। -ਗ਼ਰੀਬੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕਹਾਣੀਆਂ-

ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ‘ਕਾਕਾ’ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਤਾਏ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦਸ ਪੈਸੇ ਦਿੱਤੇ ਤੇ ਕਾਕਾ ਭੱਜ ਲਿਆ ਰੂਪ ਬਾਣੀਏ ਦੀ ਹੱਟੀ ਵੱਲ। ਇਹ ਰੂਪ ਬਾਣੀਏ, ਲੱਭੂ ਬਾਣੀਏ, ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਬਾਣੀਏ, ਮੌਜੀ ਬਾਣੀਏ, ਰਾਧਾ ਬਾਣੀਏ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਆਮ ਬਣਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਦਸ ਪੈਸੇ ਦੀ ਵੱਡੀ ਰਕਮ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸੁਸ਼ੀਲ ਰੂਪ ਬਾਣੀਏ ਦੀ ਹੱਟੀ ਵੱਲ ਭੱਜ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਪਿੱਛੇ ਪਿੱਛੇ ਮਾਂ ਵੀ ਭੱਜ ਰਹੀ ਹੈ, ਮਾਂ ਕਹਿ ਰਹੀ ਹੈ ‘ਕਾਕੇ ਦੇਖੀ ਦਸੀ ਨਾ ਖ਼ਰਚੀਂ ਕਿਤੇ, ਆਪਾਂ ਨੂੰ ਦਸੀ ਦੀ ਲੋੜ ਆ ਪੁੱਤ.. ਘਰੇ ਲੋੜ ਆ’ ਕਾਕਾ ਰੂਪ ਬਾਣੀਏ ਵੱਲ ਭੱਜ ਰਿਹਾ ਹੈ ਰੂਪ ਬਾਣੀਏ ਦੀ ਹੱਟੀ ਦਾ ਫ਼ਾਸਲਾ ਉੱਧਰ ਮਾਂ ਦਾ ਕਾਕੇ ਤੱਕ ਦਾ ਫ਼ਾਸਲਾ, ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੁਸਾਂਝ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਦੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੋ ਅਜਿਹੇ ਫ਼ਾਸਲੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਮਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਰਾਜ ਵੀ ਛੁਪਿਆ ਸੀ। ਬੱਚੇ ਦੀ ਜੀਭ ਦਾ ਸੁਆਦ ਤੇ ਮਾਂ ਦਾ ਘਰੇਲੂ ਸੰਘਰਸ਼, ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਲੋਕਾਰੀ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੁਸਾਂਝ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣਾਉਣੇ ਹੋਏ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਸਾਡੇ ਘਰ ਦੀ ਗ਼ਰੀਬੀ ਬਹੁਤ ਕਹਿਰ ਵਰਤਾਉਂਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਵਿਆਹ ਹੋਣਾ, ਵਿਆਹ ਵਿਚ ਵੱਡੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਰੋਟੀਆਂ (ਰੁਮਾਲੀ ਰੋਟੀ) ਬਣਦੀਆਂ ਸਨ। ਮਾਂ ਖ਼ਾਸੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਰੋਟੀਆਂ ਘਰ ਲੈ ਆਉਂਦੀ ਤੇ ਉਹ ਰੋਟੀਆਂ ਸੁਕਾ ਲੈਣੀਆਂ ਤੇ ਫੇਰ ਅਸੀਂ ਉਹ ਰੋਟੀਆਂ ਗੁੜ ਵਿਚ ਮਿਲਾ ਮਹੀਨਾ ਭਰ ਖਾਂਦੇ ਰਹਿਣਾ। ਇਹ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ‘ਸਵੀਟ ਡਿਸ਼’ ਸੀ। ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਤੇ ਸਾਡੀ ਰੋਟੀ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਕਰਨਾ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਬਾਊ ਜੀ (ਪਿਤਾ ਜੀ) ਨੇ ਅਲੱਗ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ। ਬੜੀਆਂ ਤੰਗੀਆਂ ਤੁਰਸ਼ੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਰ ਰਹੀ ਸੀ। -ਦਿਲੀ ਪੜ੍ਹਨ ਜਾਣਾ- ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੁਸਾਂਝ ਦੀ ਭੂਆ ਦਿਲੀ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਥੋੜ੍ਹਾ ਸੁਖਾਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੱਟ ਰਹੇ ਸਨ, ਦੁਸਾਂਝ ਹੋਰੀਂ ਚਾਰ ਭਰਾ ਹਨ। 1972-73 ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕ‌ਿ ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੀ ਭੂਆ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਾਊ ਜੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ‘ਕਾਕੇ ਨੂੰ ਤਾਂ ਮੈਂ ਦਿਲੀ ਪੜ੍ਹਨ ਲਾ ਦਿੰਦੀ ਹਾਂ, ਪੜ੍ਹ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਥੋੜ੍ਹਾ ਸੁਖਾਲੀ ਹੋ ਜਾਏਗੀ’ ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਸੁਸ਼ੀਲ ਦਿਲੀ ਚਲੇ ਗਏ। ਉੱਥੇ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉੱਥੇ ਭੂਆ ਦੀ ਕੁੜੀ ਸੁਸ਼ੀਲ ਨੂੰ ਪੜਾਉਣ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਆਉਂਦੀ ਇਕ ਦੋ ਚਪੇੜਾ ਜੜ ਜਾਂਦੀ, ਭਾਵੇਂ ਉੱਥੇ ਪੜ੍ਹ ਵੀ ਰਹੇ ਸਨ ਪਰ ਭੂਆ ਦੀ ਕੁੜੀ ਵੱਲੋਂ ਮਾਰਨਾ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਸੁਸ਼ੀਲ ਮਸਾਂ 10-11 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਇਕ ਦਿਨ ਸੁਸ਼ੀਲ ਨੇ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ, ਉਹ ਭੂਆ ਦੇ ਘਰੋਂ ਭੱਜ ਗਿਆ, ਰੇਲ ਗੱਡੀ ਚੜ ਕੇ ਦੁਸਾਂਝ ਪਿੰਡ ਇਕੱਲਾ ਹੀ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਭੂਆ ਨੂੰ ਬਾਊ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ। -ਮੁੱਢਲੀ ਪੜਾਈ ਕਰਦਿਆਂ ਨਾਵਲ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਚੇਟਕ-

ਘਰਦਿਆਂ ਨੇ ਫਗਵਾੜੇ ਆਰੀਆ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਛੇਵੀਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ। ਇੱਥੇ ਵੀ ਦਿਲ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਬਾਲ ਮਨ ਕਾਫ਼ੀ ਉੱਖੜ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਕੁਝ ਭੂਆਂ ਦੀ ਕੁੜੀ ਦੇ ਚਪੇੜਾਂ ਖਾ ਕੇ ਵਿਗੜ ਗਿਆ ਸੀ ਕੁਝ ਹਾਲਾਤ ਦਰੁਸਤ ਨਹੀਂ ਸਨ ਤਾਂ ਇਸ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਘੱਟ ਹੀ ਵੜਨਾ ਤੇ ਬਜ਼ਾਰੋਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇ ਐਸਸੀ ਵੇਦੀ, ਵੇਦ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਆਦਿ ਦੇ ਜਾਸੂਸੀ ਹਿੰਦੀ ਨਾਵਲ ਪੜ੍ਹਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਆਰੀਆ ਸਕੂਲ ਵਿਚੋਂ ਨਾਮ ਕੱਟਿਆ ਗਿਆ। ਤਾਂ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਨ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿੱਖਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਦਸਵੀਂ ਤੱਕ ਦੀ ਪੜਾਈ ਕਰ ਲਈ। -ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦਾ ਲੀਡਰ ਬਣਨਾ-

ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੁਸਾਂਝ ਨੇ 1984 ਤੋਂ 1986 ਤੱਕ ਆਈ ਟੀ ਆਈ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਹੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਐਸਐਫਆਈ ਕਾਫ਼ੀ ਵੱਡੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਸੀ, ਉਸ ਵੇਲੇ ਹੁੰਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਵੱਧ ਚੜ ਕੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਤਾਂ ਜਿੰਨੇ ਵੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੁੰਦੇ, ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰੈੱਸ ਨੋਟ ਸੁਸ਼ੀਲ ਹੋਰੀਂ ਹੀ ਜਾਰੀ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦਾ ਮੁੱਢ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਗਿਆ। -ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੇ ਨਾਲ ‘ਦੁਸਾਂਝ’ ਦਾ ਲੱਗ ਜਾਣਾ-

ਸੁਸ਼ੀਲ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਿਆਂ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਭਾਵ ਕਿ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦਾ ਮੁੰਡਾ, ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੇ ਗੋਤ ਤਾਂ ਕਈ ਸਾਰੇ ਹਨ ਪਰ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਸ਼ਰਮਾ ਹੀ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਸੁਸ਼ੀਲ ਹੋਰਾਂ ਦਾ ਗੋਤ ‘ਲਾਹੜ’ ਹੈ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਦਿਲੀ ਵਿਚ ਇਕ ਯੂਥ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਆਗੂ ਸੁਸ਼ੀਲ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਹੀ ਪਤਨੀ ਨੈਨਾ ਸਾਹਨੀ ਨੂੰ ਤੰਦੂਰ ਵਿਚ ਸਾੜ ਕੇ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਤਾਂ ਸੁਸ਼ੀਲ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਮੇਰੇ ਨਾਮ ਦਾ ਬੰਦਾ ਏਨਾ ਕਰੂਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਪਿੱਛੋਂ ਸ਼ਰਮਾ ਉਤਾਰ ਕੇ ‘ਦੁਸਾਂਝ’ ਲਗਾ ਲਿਆ। -ਜਾਤ ਪਾਤ ਦੀ ਅਨੋਖੀ ਘਟਨਾ- ਜਦੋਂ ਸੁਸ਼ੀਲ ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ ਵਿਚ ਹੁੰਦੇ ਸੀ ਤਾਂ ਅਚਾਨਕ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਉੱਥੇ ਦੇ ਜੀ ਐੱਮ ਸ੍ਰੀ ਭਾਰਦਵਾਜ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਸੁਸ਼ੀਲ ਤਾਂ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਪੀਅਨ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸੁਸ਼ੀਲ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਕੇ ਲਿਆ, ਮੈਂ ਸ੍ਰੀ ਭਾਰਦਵਾਜ ਦੇ ਕੈਬਿਨ ਵਿਚ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਦੋ ਕੱਪ ਕੌਫ਼ੀ ਦੇ ਮੰਗਾ ਲਏ। ਮੈਨੂੰ ਉਹ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ‘ਯਾਰ ਤੂੰ ਦੱਸਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਮੈਂ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦਾ ਮੁੰਡਾਂ’ ਮੈਂ ਕਿਹਾ ‘ਇਸ ਵਿਚ ਦੱਸਣ ਵਾਲੀ ਕੋਈ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗੀ ਹੀ ਨਹੀਂ’ ਤਾਂ ਉਹ ਪੁੱਛਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ‘ਤੇਰਾ ਗੋਤ ਕੀ ਆ’ ਮੈਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ‘ਮੇਰਾ ਗੋਤ ਲਾਹੜ ਹੈ’ ਤਾਂ ਉਹ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ‘ਇਹ ਗੋਤ ਕਿਤੇ ਸੁਣਿਆ ਨਹੀਂ, ਭਾਰਦਵਾਜ, ਜੋਸ਼ੀ ਆਦਿ ਤਾਂ ਆਮ ਗੋਤ ਹਨ’ ਮੈਂ ਕਿਹਾ ‘ਸਰ ਸੋਨਾ ਤਾਂ ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਲੱਭਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਲੋਹਾ ਤਾਂ ਹਰ ਥਾਂ ਹੀ ਪਿਆ ਹੁੰਦਾ’ ਤਾਂ ਸ੍ਰੀ ਭਾਰਦਵਾਜ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਮੇਰੇ ਅੱਗਿਓਂ ਕੌਫ਼ੀ ਦਾ ਕੱਪ ਚੁੱਕ ਲਿਆ ਤੇ ਕਿਹਾ ‘ਗੈੱਟ ਆਊਟ’ ਮੈਂ ਬੜਾ ਹੈਰਾਨ ਹੋਇਆ ਕਿ ‘ਦੇਖੋ ਜਾਤ ਪਾਤ ਦਾ ਕਿੰਨਾ ਵੱਡਾ ਕਹਿਰ ਭਰਿਆ ਕਾਂਡ ਹੈ ਕਿ ਜਾਤਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਗੋਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪਾਕੀਜ਼ਗੀ ਲੱਭੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।’ ਨਵਾਂ ਜਮਾਨਾ ਵਰਗੇ ਕਾਮਰੇਡੀ ਅਖਬਾਰ ਵਿਚ ਅਜਿਹੇ ਜੀਐਮ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। -ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦਾ ਸਫ਼ਰ- ਪਿੰਡ ਦੁਸਾਂਝ ਤੋਂ ਹੀ 1988 ਵਿਚ ਜਗਬਾਣੀ ਤੋਂ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਲਈ ਸੀ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1991 ਵਿਚ ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ ਵਿਚ ਬਤੌਰ ਸਬ ਐਡੀਟਰ ਜੁਆਇਨ ਕਰ ਲਿਆ, ਉਸ ਵੇਲੇ ਨਵਾਂ ਜਮਾਨਾ ਦੇ ਨਿਊਜ਼ ਐਡੀਟਰ ਇੰਦਰਜੀਤ ਚੁਗਾਵਾਂ ਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਸੁਸ਼ੀਲ ਹੋਰੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੇਰੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਅਸਲ ਗੁਰੂ ਇੰਦਰਜੀਤ ਚੁਗਾਵਾਂ ਹੀ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਸਿੱਖਿਆ। ਨਾਲ ਨਾਲ ‘ਲੋਕ ਲਹਿਰ’ ਵਿਚ ਵੀ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਸੀ। ਲੋਕ ਪੱਖੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। 1994 ਵਿਚ ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇਸ਼ ਸੇਵਕ ਅਖ਼ਬਾਰ ਨਿਕਲਣਾ ਸੀ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਸੁਸ਼ੀਲ ਨੂੰ ਦੇਸ ਸੇਵਕ ਦੇ ਮੋਢੀ ਸੰਪਾਦਕ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸੰਧੂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਸੇਵਕ ਵਿਚ ਸੱਦ ਲਿਆ। -ਦੇਸ਼ ਸੇਵਕ ਵਿਚ ਕਦਮ ਰੱਖਣਾ ਦੇ ਕੱਢਿਆ ਜਾਣਾ- 13 ਨਵੰਬਰ 1995 ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਸੇਵਕ ਵਿਚ ਕਦਮ ਰੱਖਿਆ, ਉਸ ਪਹਿਲੇ ਕਦਮ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੁਸਾਂਝ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ‘ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਦੇਸ਼ ਸੇਵਕ ਵਿਚ ਕਦਮ ਰੱਖਿਆ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਪਾਏ ਬੂਟ ਮੇਰੇ ਕਿਸੇ ਮਿੱਤਰ ਤੇ ਸਨ ਤੇ ਜੁਰਾਬਾਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਅਸੀਂ ਪਾਉਂਦੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਸੀ। ਕਮੀਜ਼ ਮੇਰੇ ਇਕ ਸਾਥੀ ਦਾ ਸੀ ਬਨੈਣ ਅਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਇਆ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਸੀ। ਪੈਂਟ ਵੀ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮੰਗਵੀਂ ਸੀ। ਭਾਵ ਕਿ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇਸ਼ ਸੇਵਕ ਵਿਚ ਮੈਂ ਨੰਗਾ ਹੀ ਆਇਆ ਸਾਂ’। ਜਦੋਂ ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ ਤਾਂ 700 ਰੁਪਏ ਤਨਖ਼ਾਹ ਸੀ ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਸੇਵਕ ਵਿਚ ਆਇਆ ਤਾਂ ਤਨਖ਼ਾਹ 2800 ਰੁਪਏ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। 2002 ਤੱਕ ਦੇਸ਼ ਸੇਵਕ ਵਿਚ ਰਹੇ। ਇਸ ਵੇਲੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਰਬਜੀਤ ਕੰਗਣੀਵਾਲ ਹੋਰੀਂ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਸੀ। ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇੱਥੇ ਸਬ ਐਡੀਟਰ ਕਮਲ ਦੁਸਾਂਝ ਨਾਲ ਵੀ ਮਿਲਾਪ ਹੋਇਆ, ਇੱਥੇ ਹੀ ਕਮਲ ਦੇ ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਤੇ ਇਕ-ਮਿੱਕ ਹੋ ਗਈਆਂ ਤੇ ਕਮਲ ਹੋਰੀਂ ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੁਸਾਂਝ ਦੇ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਬਣੇ। ਦੇਸ਼ ਸੇਵਕ ਦਾ ਮਾੜਾ ਦੌਰ ਚੱਲਿਆ। ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਦੁਫਾੜ ਹੋ ਗਈ , ਇਕ ਗਰੁੱਪ ਮੰਗਤ ਰਾਮ ਪਾਸਲਾ ਵੱਲ ਹੋ ਗਿਆ ਦੂਜਾ ਗਰੁੱਪ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਵੱਲ ਹੋ ਲਿਆ। ਸੀਪੀਐਮ ਦੇ ਆਗੂ ਕਾਮਰੇਡ ਹਰਕਿਸ਼ਨ ਸੁਰਜੀਤ ਦਾ ਹੱਥ ਕਾਮ. ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਿਰ ਤੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਕਰਕੇ ਸਾਰੇ ਅਧਿਕਾਰ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੋਲ ਆ ਗਏ ਤੇ ਪਾਸਲਾ ਗਰੁੱਪ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਿਆ, ਇਸ ਦੀ ਧੜੇਬੰਦੀ ਦੀ ਭੇਂਟ ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੁਸਾਂਝ ਵੀ ਚੜ ਗਏ। ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਸੁਸ਼ੀਲ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਸੇਵਕ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। -ਮੁੜ ਜਲੰਧਰ ਆ ਗਏ- ਜਲੰਧਰ ਵਿਚ ਮੰਗਤ ਰਾਮ ਪਾਸਲਾ ਨੇ ਪਾਰਟੀ ਸੀਪੀਆਈ ਐੱਮ (ਪੰਜਾਬ) ਬਣਾ ਲਈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਪੇਪਰ ‘ਸੰਗਰਾਮੀ ਲਹਿਰ’ ਕੱਢ ਲਿਆ। ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੁਸਾਂਝ ਉਸ ਦੇ ਸਹਾਇਕ ਸੰਪਾਦਕ ਬਣ ਗਏ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਦ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਜਗਬਾਣੀ ਵਿਚ ਬਤੌਰ ਸਬ ਐਡੀਟਰ ਫੇਰ ਚਲੇ ਗਏ, ਪਰ ਉੱਥੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਮਾਂ ਦਿਲ ਨਾ ਲੱਗਾ ਤੇ ਜਗਬਾਣੀ ਛੱਡ ਕੇ ਵਾਪਸ ਮੁੜ ਆਏ। 2004 ਤੋਂ ਫ਼ਰੀ ਲਾਂਸਰ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਕੀਤੀ, ਅਜੀਤ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਭਾਅ ਜੀ ਬਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਹਮਦਰਦ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਅਜੀਤ ਵਿਚ ਇਕ ਕਾਲਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਵਾਇਆ ‘ਆਈਨੇ ਦੇ ਆਰ ਪਾਰ’। ਉਹ ਹਫ਼ਤਾਵਾਰੀ ਲਗਾਤਾਰ 15 ਸਾਲਾ ਛਪਦਾ ਰਿਹਾ। -ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਅਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਨਾ- ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਪੱਧਰ ਦੇ ਰੇਡੀਓ ਤੇ ਟੀਵੀ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਜਾਰੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ 1993 ਵਿਚ ‘ਆਪਣਾ ਸੰਗੀਤ’ ਰੇਡੀਓ ਸਰੀ ਕੈਨੇਡਾ ਤੋਂ ਚਲਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।ਟੁੱਟ ਬ੍ਰਦਰਜ਼ ਦਾ ਰੇਡੀਓ ‘ਗੀਤ ਸੰਗੀਤ’ ਆਸ਼ਾ ਸ਼ਰਮਾ ਹੋਰੀਂ ਚਲਾਉਂਦੇ ਸੀ। 1995 ਤੋਂ 2015 ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਇਹ ਰੇਡੀਓ ਖ਼ਾਲਸਾ ਇੰਸ਼ੋਰੈਂਸ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਮਾਲਕਾਂ ਨੇ ਖ਼ਰੀਦ ਲਿਆ। ਯੂਐਸਏ ਵਿਚ ਇਹ ‘ਪੰਜਾਬੀ ਰੇਡੀਓ’ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਚੱਲਦਾ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਵਿਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਟਰਾਂਟੋ ਤੋਂ ਬੌਬ ਦੁਸਾਂਝ ਹੋਰਾਂ ਦਾ ਰੇਡੀਓ ਤੇ ਟੀਵੀ ‘ਸਾਂਝਾ ਪੰਜਾਬ’ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਹਰਜੀਤ ਗਿੱਲ ਹੋਰਾਂ ਦਾ ‘ਪੰਜਾਬੀ ਦੁਨੀਆ’ ਵਿਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਐਡਮਿੰਟਨ ਵਿਚ ‘ਟੀਵੀ ਐਟ ਏਸ਼ੀਆ’, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ‘ਨਵੀਂ ਦੁਨੀਆ ’ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਲਗਾਤਾਰ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਕੈਲਗਰੀ ਵਿਚ ‘ਰੇਡੀਓ ਸਪਾਈਸ’ ਵਿਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ‘ਸਟਾਰ ਕੈਨੇਡਾ ਟੀਵੀ’ ਦਾ ਚੈਨਲ ਹੈੱਡ ਵੀ ਰਿਹਾ। ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਦੋਵੇਂ ਪਤੀ ਪਤਨੀ ਕਮਲ ਤੇ ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੁਸਾਂਝ ਆਪਣੇ ਘਰੋਂ ਹੀ ‘ਬਾਜ’ ਟੀਵੀ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ ਜੋ ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਪੰਜੇ ਦਿਨ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਸੰਪਾਦਕਾਂ ਅਧੀਨ ਜਗਬਾਣੀ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਵਿਚੋਂ ਵਿਜੈ ਕੁਮਾਰ ਚੋਪੜਾ, ਅਵਿਨਾਸ਼ ਚੋਪੜਾ ਅਧੀਨ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ ਵਿਚ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਨੰਦ, ਦੇਸ਼ ਸੇਵਕ ਵਿਚ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸੰਧੂ ਤੇ ਡਾ. ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ, ਅਜੀਤ ਵਿਚ ਬਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਹਮਦਰਦ ਅਧੀਨ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। -ਕਮਲ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਹੋਣਾ-

ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਵਿਚ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਨਾਲ ਕਮਲ ਹੋਰਾਂ ਦਾ ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੁਸਾਂਝ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਬਣਨਾ ਕੋਈ ਉਂਜ ਹੀ ਸੰਜੋਗ ਨਹੀਂ ਬਣਿਆ, ਇਸ ਵਿਚ ਵੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਸੇਵਕ ਵਿਚ ਹੁੰਦਿਆਂ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਇਕ ਹੋਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਕੁੜੀ ਕਮਲ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਜੱਟਪੁਣਾ ਅੱਗੇ ਆਉਣਾ ਸੁਭਾਵਕ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਇੱਥੇ ਵੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਹੀ ਚੱਲਿਆ। ਕਮਲ ਨੇ ਜਦੋਂ ਘਰ ਆਕੇ ਦੱਸਿਆ ਤਾਂ ਘਰਦਿਆਂ ਨੇ ਸੁਸ਼ੀਲ ਬਾਰੇ ਜਾਣਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ‘ਇਹ ਗ਼ਰੀਬੀ ਨਾਲ ਲੜ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੈਨੂੰ ਕਿੱਥੋਂ ਖਲ਼ਾ ਦੇਵੇਗਾ?’ ਕਮਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ‘ਮੈਂ ਸੁਸ਼ੀਲ ਵਿਚੋਂ ਉਸ ਦੀ ਸੀਰਤ ਦੇਖੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਗ਼ਰੀਬੀ ਨਹੀਂ ਦੇਖੀ, ਉਸ ਵਿਚ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਬਹੁਤ ਉੱਜਵਲ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਹੈ।’ ਤਾਂ ਕਮਲ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਪਿੰਡ ਦੁਸਾਂਝ ਸੁਸ਼ੀਲ ਦਾ ਘਰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਗਏ। ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੇ ਘਰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਕਮਲ ਦੇ ਪਿਤਾ ਹੋਰੀਂ ਬਾਹਰ ਕਿਤੇ ਰੋਟੀ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੇ ਸੀ। ਕਿੰਨੇ ਅਣਭੋਲ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਸੱਚੇ ਪਾਕ ਲੋਕ ਹਨ ਇਹ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਆਪਣੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਤੇ ਫ਼ਖਰ ਵੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੇ ਬਾਊ ਜੀ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਕੁਰਸੀਆਂ ਮੇਜ਼ ਮੰਗ ਕੇ ਲਿਆਏ, ਤੇ ਦਹੀਂ ਵੀ ਕਿਤੋਂ ਦੂਰੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਏ। ਤੇ ਕਮਲ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜਦੋਂ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਦੇਖ ਕੇ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੇ ਬਾਊ ਜੀ ਰੋਟੀ ਖਾਣ ਲਈ ਦਬਾਅ ਬਣਾਉਣ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਕਮਲ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਰੋਟੀ ਖਾਣ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਨਾ ਕਰ ਗਏ। ਪਰ ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੇ ਬਾਊ ਜੀ ਬਜ਼ਿਦ ਸਨ ਰੋਟੀ ਖਲ਼ਾਉਣ ਲਈ। ਜਦੋਂ ਕਮਲ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨਾ ਮੰਨੇ ਤਾਂ ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੇ ਬਾਊ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ‘ਦੇਖੋ ਜੀ ਮੈਂ ਤਾਂ ਦਹੀਂ ਵੀ ਦੂਰੋਂ ਮੰਗ ਕੇ ਲਿਆਇਆ ਹਾਂ, ਰੋਟੀ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਖਾਣੀ ਪੈਣੀ ਐ’ ਇਹ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਕਮਲ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਘਰ ਆਕੇ ਦੱਸੀ ਤਾਂ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ‘ਜੋ ਕੁਰਸੀਆਂ ਮੇਜ਼ ਮੰਗ ਕੇ ਲਿਆਏ ਹੋਣ ਤੇ ਜੋ ਦਹੀਂ ਵੀ ਦੂਰੋਂ ਮੰਗ ਕੇ ਲਿਆਏ ਹੋਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਤੂੰ ਕਿਵੇਂ ਰਹਿ ਪਾਏਂਗੀ’ ਕਮਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਸੀ ‘ਇਹ ਮੈਂ ਚੁਣਿਆ ਹੈ ਇਸ ਦੀ ਲਾਭ ਹਾਨੀ ਦੀ ਮੈਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਾਂ’ ਕਮਲ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਫੇਰ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ‘ਫੇਰ ਕਿਤੇ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਨਾ ਕਹਿ ਦੇਈਂ ਕਿ ਮੈਂ ਉਸ ਘਰ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਾ, ਫੇਰ ਬੜਾ ਔਖਾ ਹੋ ਜਾਣਾ ਹੈ’ ਕਮਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਸੀ ‘ਨਹੀਂ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਾ ਨਾ ਕਰੋ’ ਫੇਰ ਵੀ ਕਮਲ ਦੇ ਘਰ ਦੇ ਇਸ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮੰਨੇ ਸੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਕਮਲ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸੁਸ਼ੀਲ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਇਕੱਠੇ ਰਲ ਮਿਲ ਗਏ ਸਨ। -ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਕਰਦਿਆਂ ਧਮਕੀਆਂ, ਕੋਰਟ ਕੇਸ- ਸੁਸ਼ੀਲ ਹੋਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀਆਂ ਧਮਕੀਆਂ ਆਈਆਂ, ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਸਥਾਪਤੀ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬੋਲਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੁਖ ਤਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਧਮਕੀਆਂ ਆਈਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਸੁਸ਼ੀਲ ਹੋਰੀਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇੱਥੇ ਕਾਫ਼ੀ ਲੰਬਾ ਹੋ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਪਰ ਉਦੋਂ ਜਦੋਂ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਪਹਿਲੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਲੜ ਰਹੀ ਸੀ, ਉਸ ਵੇਲੇ ਰੋਲਾ ਬਹੁਤ ਪਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਤਾਂ ਸੁਸ਼ੀਲ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਆਮ ਕਿਹਾ ਕਿ ‘ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਕੋਈ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।’ ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਤੇ ਟਰੌਲ ਕੀਤਾ ਤੇ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਤੱਕ ਕੱਢੀਆਂ। ਕੋਰਟ ਕੇਸ ਜਾਂ ਕੋਈ ਕੋਰਟ ਨੋਟਿਸ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। -ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ ਵੱਲ ਕਦਮ-

ਸੱਤਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਹੀ ਕਵਿਤਾ ‘ਮਾਂ’ ਲਿਖੀ ਲਈ ਸੀ। ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਹੁੰਦੇ ਸੀ ਹਰੀਦੱਤ ਸ਼ਰਮਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਹ ਕਵਿਤਾ ਗਾਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਨਾਜ਼ਰ ਸਿੰਘ ਤਰਸ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਪਿੰਡ ਦੁਸਾਂਝ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਬਣਾ ਲਈ ਸੀ। ਉਸ ਵਿਚ ਸਰਗਰਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਈ ਸੀ। 1986 ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਸਕੱਤਰ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਭਾ ਵੱਲੋਂ ਹੀ ਕੇਂਦਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਸਭਾ ਰਜਿ. ਲਈ ਸੁਸ਼ੀਲ ਨੂੰ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸੇ ਵੇਲੇ ਤੋਂ ਕੇਂਦਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਸਭਾ ਵਿਚ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਗਏ। ਡਾ.ਜਗਤਾਰ , ਅਵਤਾਰ ਪਾਸ਼ ਵਰਗੇ ਦੇ ਪਦ-ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਚੱਲਣ ਦਾ ਦਮ ਭਰਨ ਵਾਲੇ ਸੁਸ਼ੀਲ ਹੋਰੀਂ ਸਥਾਪਤੀ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਇਕ ਗਜ਼ਲ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਬੜੀ ਜ਼ਰ-ਜ਼ਰ ਹੋਈ ਕਿਸ਼ਤੀ ਮਲਾਹ ਸਸਤਾਉਣ ਲੱਗਾ ਹੈ, ਸਮੁੰਦਰ ਅੱਜ ਮੱਛੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁੱਕਣੇ ਪਾਉਣ ਲੱਗਾ ਹੈ, ਉਹਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ’ਚ ਜੁਗਨੂੰ ਚਿਣਗਾਂ ਤੋਂ ਸੂਰਜ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਨੇ ਮਗਰ ਅਮਲ ਚੋਂ ਚਾਨਣ ਦਾ ਹੱਥ ਕਟਾਉਣ ਲੱਗਾ ਹੈ ਸਜਾ ਕੈਸੀ ਮਿਲੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਸੁਰਾਂ ਸਾਜਿਦਿੰਆਂ ਨੂੰ ਕਿ ਕੋਇਲਾਂ ਬੇਦਖ਼ਲ ਕਰਕੇ ਹਰ ਇਕ ਕਾਂ ਗਾਉਣ ਲੱਗਾ ਹੈ ਤੁਸੀਂ ਉੱਚੀ ਨਾ ਬੋਲੋ ਸੁਣੋ ਲਹਿਰਾਂ ਦੀ ਸਰਗੋਸ਼ੀ ਕਿ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਹੈ ਚੰਨ ਝੀਲ ਅੰਦਰ ਸੌਣ ਲੱਗਾ ਹੈ -ਮੀਡੀਆ ਤੇ ਕੁਝ ਕਵੀਆਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ- ਇਹ ਜਾ ਕੇ ਰਾਜੇ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਉਸ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਏਗਾ। ਕਵੀ ਰਾਜੇ ਦੇ ਖ਼ੰਜਰ ਨੂੰ ਜਿਵੇਂ ਲਿਸ਼ਕਾਉਣ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਸਭਾ ਰਜਿ. ਦੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਵੀ ਸਰਬ ਸੰਮਤੀ ਨਾਲ ਬਣੇ ਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਮੈਂਬਰ ਕਾਰਜਕਾਰਨੀ ਚਲੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। -‘ਹੁਣ’ ਰਸਾਲੇ ਨਾਲ ਜੁੜਨਾ- ‘ਹੁਣ’ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਵਿਚ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਨਾਮ ਹੈ, ਮਿਆਰੀ ਸਾਹਿਤਕ ਰਸਾਲਾ ਹੈ। ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਵੱਡ ਅਕਾਰੀ ਛਪਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਰਸਾਲਾ। ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੰਡਿਆਲਵੀ ‘ਹੁਣ’ ਦੇ ਬਾਨੀ ਸੰਪਾਦਕ ਹਨ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 15 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ‘ਹੁਣ’ ਨੂੰ ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੁਸਾਂਝ ਹੀ ਕੱਢਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਦਾ ‌ਮਿਆਰ ਬਰਕਰਾਰ ਹੈ। 10 ਹਜ਼ਾਰ ਦੇ ਕਰੀਬ ਛਪ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਪੀ ਮੁਫ਼ਤ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ, ਸਾਰਾ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਹੱਥੋ ਹੱਥੀ ਵਿਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੁਸ਼ੀਲ ਹੋਰੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਗ਼ਲਤ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਪਾਠਕ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਅੱਜ ਦਾ ਲੇਖਕ ਵੀ ਮਿਆਰੀ ਲਿਖਤਾਂ ਲਿਖਣ ਤੋਂ ਦੂਰ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬਣਾਈ ਧਾਰਨਾ ਅਨੁਸਾਰ ਗੈਰ ਮਿਆਰੀ ਰਸਾਲੇ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਤੇ ਗੈਰ ਮਿਆਰੀ ਨਾਵਲ ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਇੱਥੇ ਤੱਕ ਪੁੱਜੇ ਹਾਂ, ਕਿਵੇਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੋਈ ਸਾਹਿਤ ਗੈਰ ਮਿਆਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਲਿਖਤ ਲੋਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਛਪਦੀ ਹੈ, ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਛਪਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਵਿਕਦੀ ਹੈ ਤੇ ਲੋਕ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਨ ਤੇ ਖ਼ਰੀਦ ਕੇ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਅਖੌਤੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਸਾਡੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਦੇਖੋ ਕਿ ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਦੇ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਬਠਿੰਡਾ ਵਿਚ, ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਦਿ ਥਾਵਾਂ ਦੇ ਲੱਗਦੇ ਪੁਸਤਕ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਲੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਕਦੀਆਂ ਹਨ ਲੋਕ ਖ਼ਰੀਦ ਰਹੇ ਹਨ ਤਾਂ ਹੀ ਵਿਕ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਗੁਰਦੇਵ ਰੁਪਾਣਾ, ਮੋਹਨ ਭੰਡਾਰੀ, ਜਤਿੰਦਰ ਹਾਂਸ, ਜਸਬੀਰ ਰਾਣਾ, ਬਲਜਿੰਦਰ ਨਸਰਾਲੀ, ਦੀਪ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਤਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਆਦਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੇਖਕ ਹਨ ਜੋ ਮਿਆਰੀ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੁਸ਼ੀਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਸਗੋਂ ਅੱਜ ਦੇ ਲੇਖਕ ਨਾਲੋਂ ਨਵਾਂ ਲੇਖਕ ਬਿਹਤਰ ਹੀ ਲਿਖੇਗਾ। -ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ-

ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਕਰਦਿਆਂ, ਸਾਹਿਤ ਸਭਾਵਾਂ ਦੇ ਰੁਝ‌ਵਿਆਂ ਤੋਂ ਸਮਾਂ ਕੱਢ ਕੇ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੀ ਲਿਖਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਦੁਸਾਂਝ ਹੋਰੀਂ। ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਬੰਧ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਿਤਾਬ ‘ਆਖਾਂ ਜੀਵਾਂ’ ਛਪ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਪੀਲੀ ਧਰਤੀ ਕਾਲਾ ਅੰਬਰ’ ਛਪ ਰਹੀ ਹੈ ਨਾਲੋ ਨਾਲ ਇਕ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਵੀ ਤਿਆਰ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। -ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੀਆਂ ਵਿਧਾਵਾਂ- ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੁਸਾਂਝ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਿੰਟ ਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਤੇ ਹੁਣ ਵੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਸਾਹਿਤਕ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਸਾਹਿਤਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਦਾ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵੀ ਮਿਲਿਆ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲੋ ਨਾਲ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕ ਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। -ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਝਲਕ ਕਮਲ ਦੁਸਾਂਝ ਦੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਜੀਵਨ ਤੇ- ਦੋ ਸਾਲ ਜਗਬਾਣੀ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੇਸ਼ ਸੇਵਕ ਵਿਚ ਬਤੌਰ ਸਬ ਐਡੀਟਰ ਆ ਗਏ। 2004 ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਵਿਚ ਬਤੌਰ ਸਬ ਐਡੀਟਰ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਡੇਲੀ ਪੋਸਟ ਵਿਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਬਾਜ ਟੀਵੀ ਵੀ ਸੰਭਾਲ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ‘ਨਵੀਂ ਦੁਨੀਆ’ ਐਡਮਿੰਟਨ ਵਿਚ ਬਤੌਰ ਸੰਪਾਦਕ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਕਾਫ਼ੀ ਰੁਝੇਵਿਆਂ ਵਾਲੀ ਹੈ। -ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ- ਬਾਊ ਜੀ 2002 ਵਿਚ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਏ ਸਨ। ਨਾਲ ਮਾਤਾ ਜੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਬੇਟਾ ਅਜ਼ਲ ਦੁਸਾਂਝ ਤੇ ਬੇਟੀ ਅਦਬ ਦੁਸਾਂਝ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਹਨ। ਬੇਟਾ ਅਜ਼ਲ ਕਮਾਲ ਦਾ ਥੀਏਟਰ ਕਲਾਕਾਰ ਹੈ। ਸੁਸ਼ੀਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਅਸੀਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹੁਣ ਸਾਡੇ ਬੇਟੇ ਵੀ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੰਘਰਸ਼ ਜਾਰੀ ਹੈ। -ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਾ-

ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੁਸਾਂਝ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਸੱਤਾ ਧਾਰੀ ਲੀਡਰ ਹੀ ਖ਼ਰਾਬ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਪੰਜਾਬੀ ਐਕਟ ਬਣਾਇਆ ਉਸ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਖ਼ਾਮੀਆਂ ਹਨ, ਸਜਾ ਦੀ ਧਾਰਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ 25 ਸਾਲ ਤੱਕ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ ਅੱਜ ਵੀ ਪੱਤਰ ਕਢਵਾ ਕੇ ਦੇਖ ਲਓ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਹੀ ਲਿਖੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਪਰ ਹੇਠਾਂ ਆਪਣੇ ਦਸਤਖ਼ਤ ‘ਪਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ’ ਜ਼ਰੂਰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਦੋ ਵਾਰ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਹੋਰੀਂ ਤਾਂ ਹਨ ਹੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ। ਖੇਤੀ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲੜੀ ਹੈ ਪਰ ਹੁਣ ਸਾਨੂੰ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਹੋਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲਈ ਲੜਾਈ ਲੜਨੀ ਪਵੇਗੀ। ਕੇਂਦਰ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਸਭਾ ਰਜਿ. ਨਾਲ 144 ਸਾਹਿਤ ਸਭਾਵਾਂ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹਨ ਪਰ ਸਾਡੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ 13000 ਦੇ ਕਰੀਬ ਪਿੰਡ ਹਨ ਤਾਂ ਕੀ ਸੋਚ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਡੀ ਪੰਜਾਬੀ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਖ਼ਬਰਦਾਰੀ ਹੈ। ਇਕ ਪਾਸੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕੈਪਟਨ ਸਰਕਾਰ ਰਿਲਾਇੰਸ ਜੀਓ ਦਾ ਬਾਈਕਾਟ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਪਾਵਰ ਕਾਮ ਲਈ ਜੀਓ ਦੇ ਸਿੰਮ ਲੈਣ ਲਈ 2.80 ਕਰੋੜ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ ਵੀ ਜਾਰੀ ਵੀ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਤੇ ਬੀਐਸਐਨਐਲ ਨੂੰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। -ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਬਾਰੇ- ਭਾਅ ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਛਾਪਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਉਹ ਮੁਫ਼ਤ ਕਿਤਾਬਾਂ ਛਾਪਦੇ ਤੇ ਵੇਚਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਹੁਣ ਸਾਡੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਸਿਰਫ਼ ਵਪਾਰ ਪਿੱਛੇ ਪੈ ਗਏ ਹਨ। ਲੇਖਕਾਂ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਅਖੌਤੀ ਲੇਖਕ ਕੱਚੇ ਤੇ ਗੈਰ ਮਿਆਰੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਡਾਲਰਾਂ ਨੂੰ ਰੁਪਿਆਂ ਵਿਚ ਬਦਲ ਕੇ ਇੱਥੇ ਪਬਲਿਸ਼ ਕਰਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਰੁਪਏ ਦੇ ਲਾਲਚ ਵਿਚ ਗੈਰ ਮਿਆਰੀ ਸਾਹਿਤ ਛਾਪ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਚਾਰ ਪੰਜ ਗੈਰ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਤਾਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਭਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਸਰਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਕੋਈ ਆਸ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸੋ ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੁਸਾਂਝ ਹੋਰਾਂ ਦਾ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਹੋਰ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕੁਝ ਵੱਡਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਜੋ ਲਿਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹੋਰ ਗੱਲਾਂ ਵੀ ਸਨ ਉਹ ਰਹਿ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਸੁਸ਼ੀਲ ਤੇ ਕਮਲ ਹੋਰਾਂ ਬਾਰੇ ਕਿਤਾਬ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਪਰ ਅੱਜ ਲਈ ਏਨਾ ਹੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ। ਮੈਂ ਅਜਿਹੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਜੋੜੀ ਦੀ ਪਿਆਰ ਭਰੀ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ.. ਆਮੀਨ। ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਅਕੀਦਾ 8146001100